HIV ở trẻ em

Biểu hiện lâm sàng của nhiễm HIV ở trẻ em rất đa dạng. Nhiều trẻ có HIV dương tính biểu hiện triệu chứng nặng trong năm đầu đời, trong khi những trẻ khác có thể không có triệu chứng hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ trong khoảng thời gian hơn một năm và có thể sống sót qua nhiều năm.

Kinh nghiệm cho thấy biểu hiện lâm sàng ở trẻ nhiễm HIV trong giai đoạn chu sinh không được dùng thuốc kháng virus trước đó có thể rơi vào ba nhóm sau đây:

  • Nhóm diễn tiến nhanh (25–30%): hầu hết tử vong trước 1 tuổi, do nhiễm trùng mắc phải trong tử cung hoặc giai đoạn sớm sau
  • Nhóm xuất hiện triệu chứng sớm, sau đó diễn tiến nặng dần và tử vong ở thời điểm 3– 5 tuổi (50–60%).
  • Nhóm sống sót đến hơn 8 tuổi (5–25%): thường kèm viêm phổi mô kẽ dạng lympho và gây còm với chiều cao và cân nặng thấp hơn so với tuổi.

1.CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG

Nghi ngờ HIV khi có bất kỳ triệu chứng nào vốn không thường gặp ở trẻ HIV âm tính sau đây:

Những triệu chứng cho thấy có thể nhiễm HIV
  • Nhiễm trùng tái đi tái lại: ít nhất ba đợt nhiễm trùng nặng (như viêm phổi, viêm màng não, nhiễm trùng huyết, viêm mô tế bào) trong vòng 12 tháng
  • Loét miệng: hồng ban và mảng giả mạc màu trắng be ở vòm họng, nướu và niêm mạc má. Sau giai đoạn sơ sinh, loét miệng gợi ý nhiều đến nhiễm HIV khi kéo dài trên 30 ngày mặc dù đã điều trị kháng sinh, tái đi tái lại, lan rộng đến lưỡi hoặc biểu hiện dưới dạng nhiễm nấm candida thực quản.
  • Viêm tuyến mang tai mãn tính: sưng tuyến mang tai một bên hoặc hai bên (chỉ ở phần trước tai) ≥ 14 ngày có hay không kèm đau hoặc sốt.
  • Bệnh phì đại hạch lympho toàn thể: phì đại hạch lympho ≥ 2 hạch ngoài vùng bẹn mà không rõ nguyên nhân.
  • Gan to không rõ nguyên nhân: không có sự hiện diện của tình trạng đồng nhiễm virus như
  • Sốt kéo dài hoặc tái đi tái lại: sốt > 38oC kéo dài ≥ 7 ngày hoặc sốt trên 1 lần trong vòng 7 ngày.
  • Rối loạn chức năng thần kinh: tổn thương thần kinh tiến triển, tật đầu nhỏ, chậm phát triển, tăng trương lực cơ, mê sảng.
  • Herpes zoster (bệnh zona): đau chỗ phát ban với những nốt phồng giới hạn trên một vùng da ở một bên cơ thể.
  • Viêm da HIV: sẩn hồng Ban điển hình gồm nhiễm nấm lan rộng ở da, móng và da đầu và u mềm lây lan rộng.
  • Bệnh phổi mạn
Những triệu chứng hoặc bệnh lý đặc hiệu cho trẻ nhiễm HIV

Nghĩ nhiều đến nhiễn HIV nếu có:

  • Viêm phổi do Pneumocystis jiroveci (trước đây là carinii) (PCP)
  • Nhiễm nấm Candida thực quản
  • Viêm phổi mô kẽ lympho
  • Sarcoma Kaposi
  • Rò trực tràng – âm đạo mắc phải (ở bé gái)
Những triệu chứng thường gặp ở trẻ nhiễm HIV nhưng cũng xảy ra ở bệnh nhi không nhiễm HIV
  • Viêm tai giữa mạn: chảy mủ tai kéo dài ≥ 14 ngày.
  • Tiêu chảy kéo dài: tiêu chảy ≥ 14 ngày.
  • Suy dinh dưỡng cấp vừa đến nặng: sụt cân hoặc chậm tăng cân so với mong đợi theo biểu đồ tăng trưởng. Đặc biệt nghi ngờ HIV ở trẻ đang bú mẹ < 6 tháng tuổi mà chậm tăng trưởng.

2. Tham vấn HIV

Ở những nước có dịch HIV, tất cả trẻ em khi đến với các dịch vụ chăm sóc y tế nên được sàng lọc và tham vấn về HIV (tỉ lệ hiện mắc trên 1% ở phụ nữ mang thai). Nếu chưa rõ trẻ có nhiễm HIV không, cần tham vấn cho gia đình và đề nghị xét nghiệm chẩn đoán HIV.

Vì phần lớn trẻ bị nhiễm là do lây truyền dọc từ mẹ sang nên người mẹ và cả người cha cũng có thể đã bị nhiễm nhưng chưa biết. Ngay cả những đất nước có tỷ lệ nhiễm HIV cao vẫn còn tình trạng kỳ thị nên cha mẹ có thể cảm thấy miễn cưỡng làm xét nghiệm.

Khi tham vấn về HIV, trẻ nên được đối xử như một phần của gia đình bằng cách lưu ý đến những tác động tâm lý do nhiễm HIV của trẻ, cha, mẹ và những thành viên khác trong gia đình. Người tham vấn phải nhấn mạnh rằng, mặc dù không có cách điều trị triệt để nhưng dùng thuốc kháng virus sớm và điều trị hỗ trợ có thể cải thiện rất nhiều chất lượng cuộc sống cũng như khả năng sống còn của trẻ và cha mẹ.

Việc tham vấn đòi hỏi thời gian và phải được thực hiện bởi những nhân viên được huấn luyện. Nếu không có những nhân viên được huấn luyện, cần kêu gọi sự giúp đỡ từ những tổ chức hỗ trợ AIDS tại địa phương. Xét nghiệm HIV phải được thực hiện với sự tự nguyện, không ép buộc và phải có giấy đồng thuận trước khi thực hiện.

Chỉ định tư vấn và xét nghiệm HIV

Tất cả trẻ nhũ nhi và trẻ em ở những nước có dịch HIV mà tình trạng nhiễm HIV chưa rõ cần phải được tham vấn và làm xét nghiệm tầm soát. Trong hầu hết trường hợp, tình trạng nhiễm HIV của trẻ được xác định bằng cách hỏi bà mẹ về xét nghiệm tầm soát HIV trong quá trình mang thai, lúc sinh và hậu sản và kiểm tra hồ sơ sức khỏe của trẻ hoặc bà mẹ. Nếu tình trạng HIV chưa rõ thì việc tham vấn và làm xét nghiệm tầm soát HIV nên được thực hiện trong những trường hợp sau:

  • Tất cả trẻ nhũ nhi và trẻ em ở vùng dịch HIV (tỷ lệ hiện mắc > 1% phụ nữ mang thai).
  • Tất cả trẻ nhũ nhi phơi nhiễm HIV lúc sinh hoặc sớm nhất sau đó.
  • Tất cả trẻ nhũ nhi hoặc trẻ em có những triệu chứng hoặc bệnh lý cho thấy nhiễm
  • Tất cả phụ nữ mang thai và bạn tình của họ ở vùng dịch

3.  Xét nghiệm và chẩn đoán nhiễm HIV

Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ nhũ nhi và trẻ < 18 tháng có tiếp xúc trong giai đoạn chu sinh là khó vì kháng thể HIV từ mẹ truyền sang vẫn còn tồn tại trong máu trẻ. Chẩn đoán càng khó hơn nếu trẻ vẫn còn bú mẹ hoặc đã từng bú mẹ. Mặc dù nhiều trẻ không còn kháng thể HIV ở giai đoạn 9–18 tháng tuổi, lúc này xét nghiệm virus là phương pháp duy nhất đáng tin cậy để xác định tình trạng nhiễm HIV ở trẻ < 18 tháng tuổi.

Trong trường hợp cả mẹ hoặc trẻ có xét nghiệm huyết thanh chẩn đoán HIV dương tính và trẻ có triệu chứng điển hình gợi ý nhiễm HIV nhưng xét nghiệm virus không thực hiện được, trẻ có thể coi như được chẩn đoán là nhiễm HIV. Tuy nhiên, xét nghiệm virus HIV phải được thực hiện sớm nhất có thể để chẩn đoán xác định.

Tất cả xét nghiệm chẩn đoán HIV của trẻ phải đáng tin cậy, phải có sự tham vấn và đồng thuận, từ đó việc xét nghiệm được thực hiện trên cơ sở tự nguyện và được thông tin đầy đủ.

Xét nghiệm huyết thanh tìm kháng thể HIV (ELISA hoặc test nhanh)

Test nhanh được sử dụng rộng rãi, độ nhạy cao và đáng tin cậy trong chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ > 18 tháng. Đối với trẻ < 18 tháng, test kháng thể HIV là xét nghiệm nhạy và đáng tin cậy trong việc phát hiện sơ nhiễm và loại trừ nhiễm HIV ở trẻ không bú mẹ.

Test nhanh HIV có thể dùng để loại trừ nhiễm HIV ở trẻ suy dinh dưỡng cấp nặng, hoặc nhiễm lao hoặc bất kì bệnh lý nặng nào khác ở vùng dịch tễ HIV. Ở trẻ < 18 tháng, những trường hợp có xét nghiệm huyết thanh dương tính cần được xác định lại bằng xét nghiệm virus càng sớm càng tốt . Khi chưa thực hiện được, lặp lại xét nghiệm huyết thanh tìm kháng thể ở thời điểm 18 tháng tuổi.

Xét nghiệm virus

Xét nghiệm virus tìm DNA hoặc RNA đặc hiệu của HIV là phương pháp đáng tin cậy nhất để chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ < 18 tháng tuổi. Mặc dù xét nghiệm virus được thực hiện rộng rãi ở nhiều nước nhưng đòi hỏi phải gửi mẫu máu đến phòng xét nghiệm có thể thực hiện được. Những xétnghiệm này tương đối rẻ tiền, dễ chuẩn hóa và có thể thực hiện trên vệt máu khô. Những xét nghiệm sau có thể thực hiện:

                                                                              virus HIV
  • HIV DNA trên mẫu máu toàn phần hoặc vệt máu khô.
  • HIV RNA trên huyết tương hoặc vệt máu khô.
  • Phát hiện kháng nguyên p24 cực nhạy trong huyết tương hoặc vệt máu khô.

Một xét nghiệm virus dương tính trong vòng 4–8 tuần là đủ để chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ nhỏ. Liệu pháp kháng virus phải được bắt đầu ngay mà không được chẫm trễ, và cùng lúc đó, một mẫu máu thứ hai được lấy để xác định lại kết quả xét nghiệm virus dương tính.

Nếu trẻ sơ sinh vẫn đang bú mẹ mà xét nghiệm virus âm tính, nên lặp lại xét nghiệm 6 tuần sau khi ngưng bú mẹ hoàn toàn để xác định trẻ không nhiễm HIV.

Kết quả xét nghiệm virus ở trẻ sơ sinh phải được trả về cho bệnh viện, cho trẻ, bà mẹ hoặc người chăm sóc sớm nhất có thể và muộn nhất trong vòng 4 tuần sau khi lấy máu.

Chẩn đoán nhiễm HIV ở trẻ đang bú mẹ

Trẻ nhũ nhi bú mẹ có nguy cơ nhiễm HIV mắc phải từ bà mẹ bị nhiễm. Không nên ngừng bú mẹ nhằm mục đích thực hiện xét nghiệm virus chẩn đoán HIV. Kết quả xét nghiệm dương tính cần cân nhắc xem có phản ánh tình trạng nhiễm HIV hay không. Tuy nhiên, giải thích kết quả âm tính là khó vì cần phải ngưng bú mẹ một giai đoạn 6 tuần thì kết quả xét nghiệm virus âm tính mới có thể đáng tin cậy.

Hãy bình luận đầu tiên

Để lại một phản hồi

Thư điện tử của bạn sẽ không được hiện thị công khai.


*