Thay huyết tương (Plasma exchange – PEX) coi là phương pháp loại bỏ các chất có trọng lượng phân tử lớn hơn 15.000 daltons (kháng thể tự miễn, phức hợp miễn dịch, cryoglobulin, các chất gắn vào protein, nội độc tố, các độc chất mà không đáp ứng với liệu pháp điều trị thông thường) ra khỏi cơ thể.
-
CHỈ ĐỊNH
a,Các bệnh lý mà có sự lưu hành kháng thể trong máu
Bệnh lý viêm đa rễ thần kinh mất bao myelin cấp và mãn.
Bệnh lý đa dây mất bao myelin có IgG và IgA.
Hội chứng Guillain-Barré
Bệnh viêm mất myelin cấp tính hệ thần kinh trung ương.
Nhược cơ
Hội chứng nhược cơ Lambert-Eaton.
Hội chứng Goodpasture’s
Thrombotic thrombocytopenic purpura (TTP)
Ban xuất huyết sau truyền máu
Tan máu sơ sinh
Bệnh ngưng kết lạnh
Những chất ức chế yếu tố đông máu.
Lupus ban đỏ hệ thống
Hội chứng Raynaud’s
Xơ cứng đa ổ tiến triển
Xơ cứng hệ thống tiến triển
Thiếu máu do tan máu tự miễn
Viêm mạch
b,Các chỉ định khác
Suy gan cấp
Tăng bilirubin máu nặng… mà có nguy cơ đe dọa tính mạng bn
Tình trạng rối loạn đông máu nặng do giảm các yếu tố đông máu
Cơn bão giáp
Ngộ độc hoặc quá liều thuốc
Bệnh ứ đọng axit phytanic
Tăng cholesterol, lipoprotein máu
Hội chứng tăng độ nhớt máu
Suy thận cấp do bệnh đa u tủy xương
Hội chứng tan máu do urê huyết
2.CHỐNG CHỈ ĐỊNH
– Không có chống chỉ định.
– Thận trọng trong một số trường hợp sau:
- Bn có dị ứng với dịch thay thế (hay gặp khi xử dụng plasma tươi đông lạnh làm dịch thay thế)
- Bn có đang hạ huyết áp: phải nâng huyết áp về giá trị bình thường của bn trước khi tiến hành thủ thuật
- Bn có đang có rối loạn đông máu: cần chú ý trong quá trình đặt catheter tĩnh mạch (TM) để lọc máu.
3.CHUẨN BỊ
- Nhân viên y tế
– 1 bác sĩ và hai điều dưỡng đã được đào tạo về thực hành PEX.
– Bác sĩ: đeo khẩu trang đội mũ, rửa tay, mặc áo và đi găng vô khuẩn
– Điêu dưỡng: đeo khẩu trang, đội mũ, phụ giúp bác sĩ làm thủ thuật
- Phương tiện
– Máy lọc máu có chức năng thay được huyết tương của các hãng như: B/Braun, Gambro, Asahi kasei…
– Dịch thay thế: sẽ tùy thuộc vào từng bệnh lý cụ thể
- Huyết tương tươi đông lạnh
- Hoặc albumin 5%
- Hoặc albumin 5% kết hợp với 500 ml dịch cao phân tử
– Thể tích dịch thay thế cho 1 đơn vị thể tích PEX được tính theo công thức
Vdịch thay thế = (1-Ht)x(0,065 x Wkg)
- Hoặc ước tính 40ml/Kg/lần cho 1 đơn vị thể tích thay thế
- Tổng số lượng huyết tương cho 1 lần thay thế và tùy thuộc vào từng bệnh lý cụ thể (xin xem kỹ thuật PEX của từng bệnh lý)
– Dịch để khởi động, chuẩn bị máy: NaCl 0,5% 4000ml
– Bộ túi, dây, quả tách huyết tương
– Bàn làm thủ thuật.
– Áo mổ, săng có lỗ vô khuẩn
– Găng tay vô khuẩn: 4 đôi
– Bơm tiêm 10 ml: 6 chiếc
– Betadin 10%: 50 ml
– Máy monitor để theo dõi chức năng sống: nhịp tim, SpO2, nhịp thở, huyết áp.
– Các thiết bị và thuốc cấp cứu khác : bóng ambu, máy thở, ống nội khí quản, adrenalin1mg, dimedron, methylpresnisolon 40mg…
– Thuốc:
- Chống đông heparin: loại 50.000 đơn vị
- Canxiclorua 2gram (tiêm tĩnh mạch liều lượng 1gram sau vào PEX 30 phút và ngay trước khi kết thúc PEX 30 phút).
- Methylpresnisolon 80 mg tiêm TM trước khi tiến hành PEX 30 phút với mục đích là dự phòng phản ứng dị ứng.
- Bệnh nhân
– Giải thích cho bênh nhân , gia đình bn biết lợi ích và tác dụng phụ của PEX.
– Bn sẽ nằm ngửa, đầu cao 300 (nếu không có hạ huyết áp).
– Chân bên đặt catheter TM: sẽduỗi thẳng & xoay ra ngoài.
– Nếu đặt TM cảnh trong: sẽ đầu bằng, mặt quay sang bên đối diện.
- Hồ sơ bệnh án
– Gia đình hoặc bn cam kết làm thủ thuật.
– Ghi phiếu chỉ định PEX: máy tách huyết tương, và tốc độ máu, tốc độ dịch thay thế, liều chống đông heparin.
– Ghi hồ sơ bệnh án: số lượng dịch thay thế, và thời gian tiến hành, kết thúc PEX, chức năng sống (mạch, HA, nhịp thở…) trong quá trình PEX.
Để lại một phản hồi